Νέα σελίδα στην ιστορία της αυτοδιοίκησης στη Θεσσαλονίκη έγραψαν οι τρεις γυναίκες δήμαρχοι που εξελέγησαν στις φετινές δημοτικές εκλογές.
Η Νίκη Ανδρεάδου στον Λαγκαδά, η Χρύσα Αράπογλου στην Καλαμαριά και η Γερακίνα Μπισμπινά στον δήμο Δέλτα κατάφεραν σε μία αναμέτρηση κάτι που δεν είχε γίνει στο σύνολο των 72 χρόνων, κατά τα οποία οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα του εκλέγεσθαι. Στον νομό που εξέλεξε την πρώτη Ελληνίδα βουλευτή, την Ελένη Σκούρα, από το 1951 μέχρι και την περασμένη Κυριακή μόλις τρεις ήταν στο σύνολο οι γυναίκες που ανέβηκαν στο ύπατο αξίωμα, εκ των οποίων μόνο οι δύο κατάφεραν να συμπληρώσουν τουλάχιστον μία θητεία.
Το 1951, στις πρώτες δημοτικές εκλογές που οι γυναίκες είχαν το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, η 49χρονη Αρίστη Παγιατάκη αναδείχτηκε πρώτη σε ψήφους δημοτική σύμβουλος στον δήμο Θεσσαλονίκης και άρα δήμαρχος με βάση τον τότε εκλογικό νόμο. Ωστόσο, ο δεύτερος σε σταυρούς, υποψήφιος Παντελής Πετρακάκης, ποτοποιός από την Κρήτη, προσέφυγε στο εκλογοδικείο κατά του ορισμού της ως δημάρχου, καθώς ο νόμος επέτρεπε μεν στις γυναίκες να εκλέγονται δημοτικοί σύμβουλοι, όχι όμως και δήμαρχοι. Η προσφυγή έγινε αποδεκτή κι έτσι η μαχητική γιατρός-πνευμονολόγος εγγράφηκε μεν στην ιστορία ως η πρώτη -και τελευταία μέχρι και σήμερα- γυναίκα δήμαρχος της πόλης, αλλά μόνο για λίγες ημέρες.
Από τότε έμελλε να περάσουν άλλα 24 χρόνια, αμέσως μετά τη μεταπολίτευση, για να εκλεγεί γυναίκα δήμαρχος. Τα κατάφερε η Έλλη Παπαπαναγιώτου – Μιταυτσή, μία δυναμική γυναίκα με ενεργό συμμετοχή στον αντιστασιακό αγώνα. Στέλεχος του ΚΚΕ η Έλλη Παπαναγιώτου κερδίζει τον προσφυγικό δήμο Πολίχνης σε δύο διαδοχικές αναμετρήσεις και τον υπηρετεί ως δήμαρχος από το 1975 μέχρι το 1982. Στις επόμενες εκλογές χάνει από τον Πέτρο Μυρίδη, ωστόσο επανακάμπτει το 1987 και κάνει την τρίτη και τελευταία της θητεία μέχρι το 1991. Παραμένει η μακροβιότερη δήμαρχος της Θεσσαλονίκης, αλλά και του τότε δήμου Πολίχνης, ο οποίος μάλιστα την τίμησε δίνοντας το όνομά της σε δρόμο της πόλης.
Παρά το γεγονός ότι το διάστημα εκείνο οι δήμοι είναι υπερτριπλάσιοι (η Τοπική Ένωση Δήμων Νομού Θεσσαλονίκης αριθμούσε 45 ΟΤΑ) η επόμενη γυναίκα εξελέγη μόλις το 2006. Ήταν η δικηγόρος Πολυξένη Δρίτσα που κατάφερε να γίνει δήμαρχος στον δήμο Τριανδρίας, έπειτα από μία τετραετία στα έδρανα της αντιπολίτευσης. Οι επόμενες εκλογές του 2010, όμως, έγιναν με τον Καλλικράτη, με τον οποίο η Τριανδρία συνενώθηκε με τον δήμο Θεσσαλονίκης, οπότε δεν είχε τη δυνατότητα να ανανεώσει τη θητεία της. Κατέβηκε και εκλέχτηκε δημοτική σύμβουλος με το ψηφοδέλτιο του Κώστα Γκιουλέκα.
Μία ακόμα γυναίκα, η Ροζαλία Βάμβαλη, παραλίγο να αναλάβει καθήκοντα στον δήμο Θεσσαλονίκης το 1982, μετά τον θάνατο του τότε δημάρχου Μιχάλη Παπαδόπουλου, ο οποίος είχε εκλεγεί με τη σύμπραξη του ΠΑΣΟΚ, του ΚΚΕ και του ΚΚΕ Εσωτερικού. Όπως περιγράφει στη Voria.gr ο δήμαρχος Νεάπολης – Συκεών, Σίμος Δανιηλίδης, παρά την αρχική συμφωνία που είχε γίνει να τον διαδεχτεί στην εσωτερική διαδικασία μεταξύ των δημοτικών συμβούλων της πλειοψηφίας, τελικά δύο μέλη του ΠΑΣΟΚ ψήφισαν τον προερχόμενο από το ΚΚΕ Θανάση Γιαννούση. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος η σύμπραξη διαλύθηκε και στις εκλογές του ίδιου χρόνου ο Θανάσης Γιαννούσης χάνει τη δημαρχία από τον Θεοχάρη Μαναβή του ΠΑΣΟΚ.
Οι τρεις νέες δήμαρχοι
Η πρώτη γυναίκα δήμαρχος στην περιφερειακή ενότητα Θεσσαλονίκης έγινε η Νίκη Ανδρεάδου, που κέρδισε τον δήμο Λαγκαδά από την πρώτη Κυριακή. Η γιατρός από το χωριό Καρτεραί του Λαγκαδά επικράτησε του πρώην δημάρχου Γιάννη Αναστασιάδη με 19 μονάδες διαφορά και τελικό ποσοστό 56,98%. Η κ. Ανδρεάδου συμμετείχε για πρώτη φορά σε εκλογές το 2014 και αναδείχθηκε πρώτη δημοτική σύμβουλος της δημοτικής ενότητας Λαγκαδά. Διετέλεσε αντιδήμαρχος Κοινωνικής Πολιτικής και Πρόνοιας, αντιδήμαρχος της δημοτικής ενότητας Λαχανά και πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου. Στις εκλογές του 2019 έχασε τον δήμο από τον Γιάννη Ταχματζίδη, όμως οι προσπάθειές της δικαιώθηκαν τέσσερα χρόνια αργότερα.
Μακρά θητεία στην αυτοδιοίκηση έχει η νέα δήμαρχος Καλαμαριάς, η δημοσιογράφος, πρώην βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Χρύσα Αράπογλου. Έγινε η νεότερη δημοτική σύμβουλος Καλαμαριάς σε ηλικία 21 ετών στην πρώτη θητεία του αείμνηστου Θρασύβουλου Λαζαρίδη, ενώ στα 26 της χρόνια ανέλαβε για πρώτη φορά αντιδήμαρχος Παιδείας, Πολιτισμού και Νεολαίας. Το 1994 εξελέγη νομαρχιακή σύμβουλος στην πρώτη αιρετή αυτοδιοίκηση δευτέρου βαθμού στην Θεσσαλονίκη και επανεκλέχθηκε το 1998, διάστημα κατά το οποίο διετέλεσε αντινομάρχης Πολιτισμού και Τουριστικής Προβολής και πρόεδρος του νομαρχιακού συμβουλίου Θεσσαλονίκης, ενώ είχε ενεργό συμμετοχή στην ίδρυση και λειτουργία του Κέντρου Μελέτης και Ανάπτυξης του Ελληνικού Πολιτισμού της Μαύρης Θάλασσας.
Δέκα χρόνια στην αυτοδιοίκηση μετρά και η Γερακίνα Μπισμπινά, η νέα δήμαρχος Δέλτα. Η δικηγόρος από τα Διαβατά εκλέχτηκε για πρώτη φορά περιφερειακή σύμβουλος Κεντρικής Μακεδονίας με την παράταξη «Αλληλεγγύη» του Απόστολου Τζιτζικώστα. Διετέλεσε εντεταλμένη περιφερειακή σύμβουλος στη Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας, αντιπεριφερειάρχης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, αντιπεριφερειάρχης Αγροτικής Οικονομίας, πρόεδρος της Επιτροπής Λαϊκών Αγορών Θεσσαλονίκης, ενώ το 2021 διορίστηκε πρόεδρος της Μητροπολιτικής Επιτροπής Θεσσαλονίκης, θέση την οποία εγκατέλειψε για να διεκδικήσει τον δήμο.
«Ωριμάζει η κοινωνία»
Μπορεί οι γυναίκες στα υψηλά αξιώματα να παραμένουν λίγες, ωστόσο οι τρεις δήμαρχοι στο σύνολο των 14 δήμων της Θεσσαλονίκης είναι σαφώς μία καλή ένδειξη. «Προφανώς δεν είμαστε ακόμα σε ισορροπία, αλλά αν σκεφτούμε την αναλογία τα προηγούμενα χρόνια έχουμε μεγάλη αύξηση. Εκτός από τη δική μου εκλογή, στα 32 τοπικά συμβούλια του δήμου Λαγκαδά αναδείχτηκαν οχτώ γυναίκες πρόεδροι, έναντι τεσσάρων το 2019. Δυστυχώς, οι υποψηφιότητες σε επίπεδο επικεφαλής ήταν πολύ λιγότερες. Ναι μεν οι ποσοστώσεις εξασφαλίζουν τη συμμετοχή σε ψηφοδέλτια, όμως για την επιτυχία απαιτείται χρόνος που μία γυναίκα δύσκολα έχει, καθώς είναι επιφορτισμένη με πολλά πράγματα», λέει στη Voria.gr η Νίκη Ανδρεάδου.
Η νέα δήμαρχος Λαγκαδά εκτιμά πως οι κοινωνίες δείχνουν σταδιακά ότι ωριμάζουν. «Στον δήμο Λαγκαδά που δεν έχει τον αστικό χαρακτήρα, αλλά είναι μεγάλος δήμος αγροτικός, εγώ έχω εισπράξει μία ισότιμη αντιμετώπιση. Δεν έχω υποστεί κανενός είδους bullying από τους συνδημότες μου, όμως δέχτηκα από τους αντιπάλους μου. Ασχολήθηκαν με το τι φοράω, με τον άντρα μου, τα παιδιά μου και όχι με το πολιτικό διακύβευμα. Δεν είχαμε πρόταση διοίκησης, δεν είχαμε πρόγραμμα από την αντίπαλη πλευρά, αλλά αν φοράω ταγιέρ ή κοστούμι. Το εισέπραξα από τους αντιπάλους μου, αλλά όχι από τον κόσμο και το αποτέλεσμα μιλάει από μόνο του. Εντέλει οι ψηφοφόροι έμειναν στο καλά καταρτισμένο και δομημένο πρόγραμμα, που πατούσε σε προβλήματα και φυσικά στις δεσμεύσεις μας για την επόμενη μέρα», τόνισε, συμπληρώνοντας πάντως ότι στην επιτυχία συνετέλεσαν και άλλοι παράγοντες και κυρίως η επιθυμία του κόσμου για κάτι φρέσκο, για μία καινούργια πρόταση.
«Ο δρόμος είναι πάρα πολύ μακρύς»
Στην πρώτη της θητεία στα έδρανα του δημοτικού συμβουλίου Καλαμαριάς η Χρύσα Αράπογλου ήταν η μόνη γυναίκα δημοτική σύμβουλος. Έκτοτε έχει μπει πολύ νερό στο αυλάκι, όμως η ίδια εκτιμά ότι απέχουμε πολύ από την ισότιμη εκπροσώπηση. «Είναι μία ευθύνη δική μας και δική μου προσωπικά το ότι αυξάνουμε κατά τι αυτό το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών σε θέσεις δημάρχου. Ο δρόμος είναι πάρα πολύ μακρύς. Παραμένει πάρα πολύ χαμηλός ο αριθμός σε σχέση με το σύνολο των δήμων και πρέπει να γίνει συνείδηση το ότι η μειωμένη συμμετοχή των γυναικών στην αυτοδιοίκηση, που μάλιστα είναι και ο εγγύτερος βαθμός διοίκησης προς τον πολίτη, παραμένει τόσο χαμηλή. Αυτό δεν είναι απλώς θέμα ισότητας, είναι θέμα δημοκρατίας», λέει χαρακτηριστικά.
Η κ. Αράπογλου επισημαίνει ότι ένας από τους βασικούς λόγους που αποθαρρύνουν τις γυναίκες είναι ότι οι πολιτικές που ασκούνται δεν αγγίζουν τις προσδοκίες τους. «Το θέμα ξεκινά από το ότι δεν έχουμε υποψήφιες. Υπήρχε δυσκολία και στη συγκρότηση των ψηφοδελτίων. Το 40% είναι μία αναγκαία πολιτική, αλλά υπάρχει πάντα μία δυσκολία να πείσεις γυναίκες να συμμετέχουν. Για μένα ήταν και παραμένει μεγάλη χαρά ότι ξεπεράσαμε το 40% και πως οι γυναίκες που συμμετείχαν δεν το έκαναν απλά για να συμπληρώσουν το ψηφοδέλτιο, αλλά είχαν τη χαρά της συμμετοχής και στις προγραμματικές διεργασίες και στην καθημερινή λειτουργία», σημειώνει και προσθέτει: «Οι περισσότερες γυναίκες δεν συμμετέχουν, γιατί οι πολιτικές που ασκούνται δεν απευθύνονται σε αυτό που προσδοκούν. Θα θυμηθώ κάτι που έλεγα πολύ παλιά, όταν συμμετείχα σε ψηφοδέλτια και που το είχα δει σε συναντήσεις που κάναμε με τους πολίτες. Οι άνδρες μιλούσαν για δρόμους και οι γυναίκες για παιδικούς σταθμούς. Οι άνδρες μιλούσαν για υποδομές και οι γυναίκες για υπηρεσίες, δηλαδή για το πόσο ένας δήμος μπορεί να είναι χρήσιμος στη δημιουργία οικογένειας, στην ανάπτυξη των παιδιών. Είναι μία εντελώς διαφορετική οπτική, εντέλει. Κι αυτό για εμάς είναι ένα μεγάλο στοίχημα: να κάνουμε έναν δήμο βιώσιμο, με το πράσινο πέταλο που λέμε στο παραλιακό μέτωπο και στο Κόδρα και βέβαια με την εσωτερική κινητικότητα, γιατί τον δήμο Καλαμαριάς, όπως και άλλα αστικά κέντρα, δεν μπορεί να τον διαβεί όχι μόνο άτομο με αναπηρία αλλά ούτε ένας γονέας με καρότσι ούτε ένα παιδί που θέλει να χαρεί τον δημόσιο χώρο. Δεσμεύομαι ότι θα κάνω ό,τι περνά από το χέρι μου να τιμήσω το φύλο μου».
