Από μικρά εστιατόρια μέχρι εταιρείες υψηλής τεχνολογίας και ένα μεγάλο κοίτασμα φυσικού αερίου που διαχειρίζεται η Chevron Corp., οι ισραηλινές επιχειρήσεις συγκλονίζονται από τον πόλεμο κατά της Χαμάς, σύμφωνα με ανάλυση του Bloomberg.
Πολλοί συγκρίνουν τα λουκέτα που έχουν πλήξει την οικονομία των 520 δισεκατομμυρίων δολαρίων με την πανδημία του Covid-19, με τα σχολεία, τα γραφεία και τα εργοτάξια να αδειάζουν ή να ανοίγουν μόνο για λίγες ώρες την ημέρα. Το Ισραήλ κινητοποίησε 350.000 εφέδρους πριν από τη χερσαία επίθεσή του στη Γάζα, αφαιρώντας περίπου το 8% του εργατικού δυναμικού, κάτι που αποτελεί ρεκόρ.
Οι στρατιωτικές επιστρατεύσεις και το μερικό οικονομικό πάγωμα προκάλεσαν μια ξαφνική κατάρρευση της δραστηριότητας και ανέτρεψαν τα πάντα, από τις τράπεζες μέχρι τη γεωργία. Κοστίζουν στην κυβέρνηση το ισοδύναμο των 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων το μήνα, σύμφωνα με την Mizrahi-Tefahot, μια κορυφαία ισραηλινή τράπεζα. Η κεντρική τράπεζα προειδοποίησε ότι ο αντίκτυπος θα επιδεινωθεί όσο περισσότερο διαρκεί η σύγκρουση.
Ισραήλ: «Γκρίζα» σύννεφα για την οικονομία-Τι βλεπει η JP Morgan
Το Ισραήλ κήρυξε τον πόλεμο στη Χαμάς όταν αυτή αιματοκύλησε τις νότιες κοινότητες στις 7 Οκτωβρίου, σκοτώνοντας περίπου 1.400 ανθρώπους. Χιλιάδες Παλαιστίνιοι έχασαν τη ζωή τους σε αεροπορικές επιδρομές αντιποίνων στη Γάζα, τον μεσογειακό θύλακα που κυβερνά η Χαμάς.
Το οικονομικό τίμημα είναι ήδη βαρύ. Οι ισραηλινές μετοχές έχουν τις χειρότερες επιδόσεις παγκοσμίως από τότε που ξέσπασαν οι μάχες. Ο κύριος δείκτης στο Τελ Αβίβ έχει υποχωρήσει κατά 16% σε όρους δολαρίου, με σχεδόν 25 δισεκατομμύρια δολάρια να έχουν εξανεμιστεί από την αξία του. 
Κατάρρευση του σέκελ σε χαμηλό…αιώνα
Το σέκελ έχει κατρακυλήσει στο πιο αδύναμο επίπεδό του από το 2012 – παρά το γεγονός ότι η κεντρική τράπεζα ανακοίνωσε ένα πρωτοφανές πακέτο 45 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την υποστήριξή του – και οδεύει προς τη χειρότερη ετήσια επίδοσή του αυτόν τον αιώνα. Το κόστος της αντιστάθμισης έναντι περαιτέρω απωλειών έχει εκτοξευθεί.
Για τη Naama Zedakihu, η οποία είναι ιδιοκτήτρια δύο εστιατορίων στο Modi’in, μια πόλη μεταξύ Ιερουσαλήμ και Τελ Αβίβ, η κρίση την έχει αφήσει να σκέφτεται να απολύσει προσωρινά τους 70 υπαλλήλους της.
“Προσπάθησα να ανοίξω τα εστιατόρια για πρώτη φορά μετά από δυόμισι εβδομάδες, αλλά είναι άδεια, οπότε θα κλείσω νωρίς”, δήλωσε στις 24 Οκτωβρίου. “Οι παραδόσεις δεν είναι αρκετές για να συντηρήσουν την επιχείρηση”.
Η γεωγραφική εμβέλεια και η διάρκεια της σύγκρουσης θα καθορίσουν την έκταση του μακροπρόθεσμου οικονομικού αντίκτυπού της. Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου προειδοποίησε για μια “μακρά και δύσκολη” στρατιωτική εκστρατεία το Σάββατο, καθώς το Ισραήλ ξεκίνησε την ευρέως αναμενόμενη εισβολή του στη Γάζα.
Η JPMorgan Chase & Co. προβλέπει ότι η ισραηλινή οικονομία θα συρρικνωθεί κατά 11% αυτό το τρίμηνο σε ετήσια βάση.
Οι πρόσφατες συγκρούσεις του Ισραήλ -συμπεριλαμβανομένης μιας το 2006 με τη Χεζμπολάχ που εδρεύει στο Λίβανο και μιας άλλης με τη Χαμάς το 2014 που διήρκεσε περίπου επτά εβδομάδες και περιελάμβανε χερσαία επίθεση στη Γάζα- “ελάχιστα επηρέασαν τη δραστηριότητα”, ανέφεραν οι αναλυτές της JPMorgan στις 27 Οκτωβρίου. Αλλά “ο τρέχων πόλεμος είχε πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο στην εσωτερική ασφάλεια και την αξιοπιστία”.
Δοκιμάζεται η ανθεκτικότητα
Η αρχική αναστάτωση ήταν τόσο σοβαρή που μόνο το 12% των ισραηλινών κατασκευαστών βρισκόταν σε πλήρη παραγωγή μετά από δύο εβδομάδες πολέμου, σύμφωνα με έρευνα. Οι περισσότεροι ανέφεραν την έλλειψη προσωπικού ως το μεγαλύτερο πρόβλημά τους.
Ο πόλεμος θα δοκιμάσει την ανθεκτικότητα του Ισραήλ σε ακραίο βαθμό. Η κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι τα δημοσιονομικά ελλείμματα μπορεί να υπερδιπλασιαστούν φέτος και του χρόνου σε σχέση με τις προηγούμενες προβλέψεις. Η S&P Global Ratings, η Moody’s Investors Service και η Fitch Ratings εξέδωσαν προειδοποιήσεις για τις προοπτικές του χρέους της χώρας, φέρνοντάς το πιο κοντά σε μια πρώτη υποβάθμιση.
Το Ισραήλ έχει περιορίσει την εργασία, έχει κλείσει τα σχολεία και έχει περιορίσει τις συγκεντρώσεις σε κλειστούς χώρους στα 50 άτομα σε μεγάλο μέρος της χώρας. Και όταν άρχισαν οι αψιμαχίες με τη Χεζμπολάχ, μια άλλη υποστηριζόμενη από το Ιράν μαχητική ομάδα, στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ, πολλά χωριά και πόλεις στην περιοχή εκκενώθηκαν. Μεταξύ αυτών και των κοινοτήτων γύρω από τη Γάζα στα νότια, περισσότεροι από 120.000 Ισραηλινοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
Οι δαπάνες των νοικοκυριών κατέρρευσαν, προκαλώντας μεγάλο σοκ στον καταναλωτικό τομέα που αντιπροσωπεύει περίπου το ήμισυ του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος.
Η ιδιωτική κατανάλωση μειώθηκε κατά σχεδόν το ένα τρίτο τις ημέρες μετά το ξέσπασμα του πολέμου, σε σχέση με μια μέση εβδομάδα το 2023, σύμφωνα με το κέντρο εκκαθάρισης του συστήματος πληρωμών Shva. Οι δαπάνες για είδη όπως ο ελεύθερος χρόνος και η ψυχαγωγία έπεσαν έως και 70%.
Σύμφωνα με ένα κριτήριο, η μείωση των αγορών με πιστωτικές κάρτες ήταν πιο σοβαρή από αυτή που βίωσε το Ισραήλ στο αποκορύφωμα της πανδημίας το 2020, σύμφωνα με την Bank Leumi με έδρα το Τελ Αβίβ.
“Ολόκληροι κλάδοι και τα παρακλάδια τους δεν μπορούν να λειτουργήσουν”, δήλωσε η Roee Cohen, επικεφαλής μιας ομοσπονδίας μικρών επιχειρήσεων. “Οι περισσότεροι εργοδότες έχουν ήδη αποφασίσει να θέσουν το προσωπικό σε άδεια άνευ αποδοχών, επηρεάζοντας εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους”.
Τεχνολογική έκρηξη
Το Ισραήλ εισήλθε στη χειρότερη ένοπλη σύρραξή του εδώ και 50 χρόνια με μια οικονομία που είχε πάρει ώθηση από τις εξαγωγές τεχνολογίας και τα υπεράκτια κοιτάσματα φυσικού αερίου τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ αυξήθηκε σχεδόν στα 55.000 δολάρια, ξεπερνώντας το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και τη Γερμανία.
Ο πλούτος μεταμόρφωσε τα οικονομικά της κυβέρνησης και οδήγησε σε πολυετή πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών. Αυτό επέτρεψε στην κεντρική τράπεζα να συσσωρεύσει περίπου 200 δισεκατομμύρια δολάρια σε αποθεματικά, δηλαδή περίπου επταπλασιασμό από το 2008.
Διαμαρτυρίες για το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ από hedge funds
Κάποια από τη λάμψη άρχισε να ξεθωριάζει φέτος, όταν τα σχέδια του συνασπισμού του Νετανιάχου – του πιο δεξιού στην ιστορία του Ισραήλ – για την αποδυνάμωση της δικαστικής εξουσίας προκάλεσαν μαζικές διαμαρτυρίες και απέτρεψαν τις ξένες επενδύσεις.
Τώρα, καθώς ο πολεμικός σχεδιασμός και η ασφάλεια κυριαρχούν στην ατζέντα της κυβέρνησης, η πίεση για οικονομική ανακούφιση αυξάνεται. Ο υπουργός Οικονομικών Μπεζαλέλ Σμότριτς υποσχέθηκε μεγαλύτερη τόνωση από εκείνη κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωναϊού.
Αλλά οι νομοθέτες και οι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων έχουν επικρίνει το πρόγραμμα στήριξης – που αρχικά είχε οριστεί σε 4,5 δισεκατομμύρια σέκελ (1,1 δισεκατομμύριο δολάρια) για τον Οκτώβριο και ενδεχομένως υπερτριπλάσιο για αργότερα – ως ανεπαρκές. Το οικονομικό κόστος της σύγκρουσης θα ανέλθει πιθανότατα σε τουλάχιστον 27 δισεκατομμύρια σέκελ, σύμφωνα με την Bank Hapoalim, ή το 1,5% του ΑΕΠ του Ισραήλ.
Η κεντρική τράπεζα του Ισραήλ υποβάθμισε τις προοπτικές της για την οικονομία στις 23 Οκτωβρίου, αλλά εξακολουθεί να προβλέπει ανάπτυξη άνω του 2% φέτος και το επόμενο έτος – υπό την προϋπόθεση ότι η σύγκρουση θα περιοριστεί. “Η ισραηλινή οικονομία βρίσκεται σε καλή κατάσταση και έχει αποδείξει υψηλή βιωσιμότητα”, δήλωσε ο Asher Blass, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Τράπεζας του Ισραήλ.
Κατασκευαστικός τομέας
Ένα στιγμιότυπο από τον τομέα της στέγασης προσφέρει μια πιο ανησυχητική ματιά για το τι μπορεί να έρχεται.
Καθώς ορισμένα εργοτάξια ανοίγουν ξανά, πολλοί εργάτες λείπουν. Ο κλάδος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από 80.000 Παλαιστίνιους που ζουν στη Δυτική Όχθη, μια περιοχή που βρίσκεται υπό περιορισμό ασφαλείας από τα μέσα Σεπτεμβρίου και όπου η αναταραχή έχει αυξηθεί από τότε που άρχισαν οι αεροπορικές επιδρομές του Ισραήλ και ο σχεδόν πλήρης αποκλεισμός της Γάζας. 
Τα οικονομικά των κατασκευαστών είχαν ήδη επιβαρυνθεί από την αύξηση των επιτοκίων από τις αρχές του περασμένου έτους. Πολλές εταιρείες μπορεί να διαπιστώσουν ότι γίνεται ακόμη πιο δύσκολο να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Πρόκειται για μια ανησυχητική προοπτική για τις τράπεζες, για τις οποίες ο κατασκευαστικός κλάδος αντιπροσωπεύει περίπου το ήμισυ των εμπορικών δανείων τους.
Η επιστράτευση, τα ακίνητα και οι εταιρείες τεχνολογίας
Η διακοπή των κατασκευών και των επενδύσεων σε ακίνητα, οι οποίες συνεισφέρουν το 6% των φορολογικών εσόδων του Ισραήλ, θα περιορίσει τα κρατικά έσοδα και θα μπορούσε να προκαλέσει νέα αύξηση των τιμών σε μια αγορά κατοικιών που είναι από τις πιο ακριβές στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή τα τελευταία χρόνια.
Καθώς η οικονομία μετατοπίζεται σε πολεμική βάση, οι αποχωρήσεις εργαζομένων αναστατώνουν επίσης τις εταιρείες τεχνολογίας. 
Περίπου το 15% του τεχνολογικού εργατικού δυναμικού του Ισραήλ έχει κληθεί σε εφεδρεία, εκτιμά ο Avi Hasson, διευθύνων σύμβουλος της Startup Nation Central, μιας μη κερδοσκοπικής ομάδας που παρακολουθεί τον κλάδο. Οι αριθμοί αυτοί είναι ακόμη υψηλότεροι στις νεοσύστατες επιχειρήσεις, οι οποίες τείνουν να απασχολούν νεότερους εργαζόμενους, δήλωσε.
Ο Lior Wayn, διευθύνων σύμβουλος της Mica, μιας εταιρείας τεχνητής νοημοσύνης που ειδικεύεται στην ανάλυση μαστογραφιών, δήλωσε ότι προσπαθεί να διατηρήσει τις δραστηριότητές του όσο το δυνατόν πιο φυσιολογικές, αφού αρκετοί υπάλληλοι επηρεάστηκαν από τις επιθέσεις.
“Δύο ξαδέλφια ενός υπαλλήλου μας απήχθησαν στη Γάζα”, είπε. “Ένας άλλος υπάλληλος βρίσκεται σε εφεδρική υπηρεσία για σχεδόν τρεις εβδομάδες. Ο συνιδρυτής μου βρίσκεται στην Κύπρο επειδή δεν έχει κατάλληλο καταφύγιο για βόμβες στο σπίτι του”.
Καθυστερήσεις στις επενδύσεις
Μεταξύ 500 εταιρειών υψηλής τεχνολογίας που ερωτήθηκαν την περασμένη εβδομάδα, σχεδόν οι μισές ανέφεραν ακύρωση ή καθυστέρηση μιας επενδυτικής συμφωνίας. Μεταξύ των ερωτηθέντων που περιλαμβάνουν τοπικές και πολυεθνικές επιχειρήσεις, πάνω από το 70% δήλωσαν ότι σημαντικά έργα αναβάλλονται ή καταργούνται.
Ακόμη και αν οι εταιρείες λένε ότι μαθαίνουν να προσαρμόζονται, η δυσχερής θέση πολλών επιχειρήσεων υποδηλώνει ότι η κρίση μπορεί να αφήσει μακροχρόνια σημάδια σε ολόκληρη την οικονομία του Ισραήλ.
Αυτή η πραγματικότητα έχει αρχίσει να γίνεται αντιληπτή από τον Yiftah Dekel, διευθύνοντα σύμβουλο της Gvaram Industries, μιας εταιρείας παραγωγής ειδών γραφείου που ιδρύθηκε το 1979.
Ο Dekel, ο οποίος διαμένει σε ένα κιμπούτς μόλις 10 χιλιόμετρα βόρεια της Γάζας, δήλωσε ότι λιγότερο από το ένα τέταρτο των 65 υπαλλήλων του έρχεται στη δουλειά. Η περιοχή έχει απομονωθεί και οι παραγγελίες για τα προϊόντα του στερεύουν, είπε.
“Το πιο οξύ ερώτημα” είναι αν η περιοχή κοντά στη Γάζα έχει καθόλου μέλλον, είπε. “Έχουμε περάσει ατελείωτες επιθέσεις και στρατιωτικές επιχειρήσεις, αλλά αυτό δεν μοιάζει με τίποτα άλλο”.
