Σαν σήμερα, στις 2 Απριλίου 1822, συνέβη η Καταστροφή της Χίου από τους Οθωμανούς. Είχε προηγηθεί ο ξεσηκωμός του νησιού στις 11 Μαρτίου 1822 και η σφαγή δεκάδων χιλιάδων κατοίκων από τον Οθωμανικό στρατό, στις 30 Μαρτίου.
Το νησί της Χίου, απολάμβανε σημαντικά προνόμια από τους Οθωμανούς για τους οποίους η μαστίχα ήταν πολύ σημαντικό προϊόν. Η έναρξη της ελληνικής Επανάστασης του 1821 και η επιτυχής επανάσταση στη Σάμο σηματοδότησε μια εποχή ελπίδας, ότι πλησίασε η ώρα της απελευθέρωσης από τον οθωμανικό ζυγό.
Η αιφνιδιαστική απόβαση Σαμιωτών επαναστατών στο νησί της Χίου (10 Μαρτίου 1822) και ο αποκλεισμός των Οθωμανών στο Φρούριο του νησιού εξαγρίωσε τον Σουλτάνο και τον οδήγησε στη λήψη σκληρών και παραδειγματικών μέτρων.
Έτσι, διέταξε το φόνο τριών ομήρων προκρίτων και 60 εμπόρων που ήταν στη Κωνσταντινούπολη.
Παράλληλα ο Οθωμανικός στόλος – υπό την ηγεσία του ανώτατου οθωμανού διοικητή Αιγαίου, Καρά Αλί – έπλευσε προς τη Χίο για να καταστείλει την επανάσταση και αποβίβασε γύρω στους 7.000 στρατιώτες από τη Μικρά Ασία.
Ο στόλος βομβάρδισε την πόλη, l ήγοντας την πολιορκία του Φρουρίου, ενώ νέες δυνάμεις κατέφθασαν και από τα απέναντι μικρασιατικά παράλια (Τσεσμέ). Οι επαναστατικές εστίες εξουδετερώθηκαν και οι Οθωμανοί απέκτησαν τον έλεγχο του νησιού.
Εκτεταμένες λεηλασίες και σφαγές άμαχου πληθυσμού
Ο ντόπιος πληθυσμός είχε ήδη συγκεντρωθεί στα δυτικά παράλια για την ασφαλή διαφυγή του στα διπλανά Ψαρά.
Ο καρά Αλής υποσχέθηκε αμνηστία για όλους και – με τη βοήθεια των προξένων της Αυστρίας, Αγγλίας και Γαλλίας – έπεισε το ντόπιο πληθυσμό να επιστρέψει στις εστίες του χωρίς αντίποινα.
Ωστόσο δεν τήρησε την υπόσχεσή του. Από τους περίπου 100.00 περίπου κατοίκους αρκετοί έπεσαν νεκροί και άλλοι αιχμαλωτίστηκαν. Μόνο όσοι κάτοικοι κατέφυγαν στα αμνηστευμένα από το Σουλτάνο Μαστιχοχώρια, διασώθηκαν.
Ο Οθωμανικός στρατός προχώρησε σε εκτεταμένες λεηλασίες και σφαγές άμαχου πληθυσμού, παρόλο που η συντριπτική πλειονότητα του νησιού δεν έκανε τίποτα για να προκαλέσει τη σφαγή, καθώς δεν συμμετείχε στην εξέγερση κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Οι Οθωμανοί έκαψαν σπίτια και σκότωσαν όλα τα παιδιά κάτω των 3 ετών, όλους τους άνδρες από 12 ετών και πάνω, καθώς και όλες τις γυναίκες από 40 ετών και πάνω, με εξαίρεση αυτούς που ήταν πρόθυμοι να ασπαστούν το Ισλάμ (είχε δοθεί προηγουμένως εντολή στα στρατεύματα να χαριστεί η ζωή μόνο σε όσους δέχονταν να αλλαξοπιστήσουν).
Τελικά, περισσότεροι από 40.000 κάτοικοι του νησιού σφαγιάστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν, ενώ μεγάλο μέρος του πληθυσμού διέφυγε προς τα Ψαρά, τις Κυκλάδες και την Πελοπόννησο.
Το εμπόριο γυναικόπαιδων ως δούλων
Μια όψη της οθωμανικής αγριότητας κατά του πληθυσμού της Χίου ήταν η πώληση – κυρίως γυναικών και παιδιών – ως δούλων. Μεταφέρονταν ως εμπορεύματα σε παζάρια της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης και πωλούνταν σε εξευτελιστικές τιμές.
Ο Ολλανδός διπλωμάτης στην Κωνσταντινούπολη Γκάσπαρ Τέστα γράφει προς τον υπουργό του των Εξωτερικών:
«Το πιο σπαρακτικό θέαμα είναι τα σκλαβωμένα γυναικόπαιδα που έφεραν από τη Χίο … Αγόρια και κορίτσια σέρνονται στους δρόμους δεμένα το ένα με το άλλο και οδηγούνται στα σκλαβοπάζαρα. Κοπέλες κρατούσαν στο χέρι ένα χαρτί με το όνομα των Τούρκων κυρίων τους που έμειναν στη Χίο. Μη μπορώντας να τις συνοδέψουν οι ίδιοι, τις έστειλαν στη διεύθυνση των σπιτιών τους στην Πόλη.»
Ο Άγγλος πρόξενος στη Σμύρνη Φράνσις Βέρι γράφει σε αναφορά του προς την Αγγλική Εταιρεία της Ανατολής (Levant Company): «Στο δρόμο των Φράγκων οδηγούνται πάνω-κάτω κοπάδια από παιδιά της Χίου για πούλημα».
Στον Courrier Francais της 10ης Ιουλίου 1822 αναφέρεται ότι φανατικοί μουσουλμάνοι αγόραζαν το θύμα τους για 30 γρόσια και το έσφαζαν αμέσως, για να κερδίσουν οι ίδιοι μια θέση στον παράδεισο για την πράξη τους.
Πολλές γυναίκες αυτοκτόνησαν κατά τη μεταφορά και άλλες πέθαναν από απεργία πείνας για να γλυτώσουν τον εξευτελισμό.
Στην Allgemeine Zeitung δημοσιεύεται ότι μικρά παιδιά κάτω των 7 ετών που ήταν ακατάλληλα για το δουλεμπόριο δένονταν και ρίχνονταν στη θάλασσα.
Το σκηνικό του δουλεμπορίου περιγράφει και ο ιερέας της αγγλικής πρεσβείας R. Walsh αναφέροντας ότι από την 1η Μαΐου 1822 εκδόθηκαν 41.000 “τεσκερέδες” (έγγραφα ιδιοκτησίας δούλων) και ότι 5.000 πουλήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη.
Τα μικρότερα παιδιά οδηγούνταν κατά ομάδες για εξισλαμισμό. Ο Άγγλος κληρικός Walsh γράφει ότι “μέσα σε μια μέρα έγιναν περισσότεροι προσηλυτισμοί από το Ευαγγέλιο στο Κοράνι απ’ όσοι απ’ το Κοράνιο στο Ευαγγέλιο σε έναν αιώνα”.
Οι αγοραπωλησίες σταμάτησαν στις 19 Ιουνίου 1822 ύστερα από επέμβαση της αδελφής του σουλτάνου, στην οποία ανήκε η Χίος ως φέουδο.
Η καταστροφή που συγκλόνισε την Ευρώπη
Η καταστροφή της Χίου συγκλόνισε την Ευρώπη και κατέδειξε την βαναυσότητα των Οθωμανών. Ωστόσο, δυνάμωσε ακόμα περισσότερο το επαναστατικό πνεύμα των Ελλήνων σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Οι Ευρωπαίοι συνειδητοποίησαν τα συμβαίνοντα στην Ελλάδα και έδειξαν συμπάθεια προς τα θύματα και τους ήρωες ενός άνισου αγώνα.
Ενδεικτικά, η παρισινή Constitutionnele αναπαράγοντας από τη γερμανική Allgemeine Zeitung ανέφερε τότε ότι «τα γεγονότα που είχαν προηγηθεί στο Αϊβαλί είναι ασήμαντα μπροστά στη σφαγή της Χίου».
Μετά το γεγονός αυτό το φιλελληνικό κίνημα φούντωσε και σημαντικός αριθμός Ευρωπαίων φιλελλήνων έσπευσαν στην επαναστατημένη Ελλάδα για να ενισχύσουν τα ελληνικά στρατιωτικά σώματα. Σημαντική επιρροή άσκησε το γεγονός σε Ευρωπαίους καλλιτέχνες.
Εμπνευσμένος από τη σφαγή της Χίου, ο Ευγένιος Ντελακρουά ζωγράφισε τον ομώνυμο πίνακα που εκτέθηκε στο Παρίσι και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση της γαλλικής κοινής γνώμης για τον επαναστατικό αγώνα των Ελλήνων.
