Τι προβλέπει η νέα ρύθμιση του υπουργού Εσωτερικών Θοδωρή Λιβάνιου
Σαρωτικές τροποποιήσεις σε όλο το θεσμικό πλαίσιο εκλογής, διακυβέρνησης και λειτουργίας των δήμων και περιφερειών αναμένεται να προωθήσει ο κ. Θοδωρής Λιβάνιος το προσεχές φθινόπωρο με την κατάθεση στη Βουλή του νέου Κώδικα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Οι βασικότερες αλλαγές επιφέρουν ριζική αναθεώρηση στον τρόπο διεξαγωγής των επόμενων αυτοδιοικητικών εκλογών του 2028, καθώς προβλέπουν ανάδειξη δημάρχων και περιφερειαρχών σε μία Κυριακή, με κατάργηση του β’ γύρου και ενεργοποίηση της εναλλακτικής ψήφου.
Νέος νόμος: Θα ψηφίζουμε μια φορά, αλλά… δύο συνδυασμούς για δημοτικές και περιφερειακές εκλογές
Πώς θα λειτουργεί
Σύμφωνα με τις προωθούμενες αλλαγές που παρουσίασε ο κ. Λιβάνιος στο Υπουργικό Συμβούλιο της περασμένης Παρασκευής, οι αυτοδιοικητικές εκλογές στους 332 δήμους και τις 13 περιφέρειες της χώρας θα διεξάγονται σταθερά ανά 5ετία, σε έναν γύρο, την τελευταία Κυριακή του Νοεμβρίου.
Οι ψηφοφόροι θα βάζουν σταυρό προτίμησης στον συνδυασμό, στον δήμαρχο ή στον περιφερειάρχη και αντιστοίχως τους συμβούλους, όπως ακριβώς τους επέλεγαν έως σήμερα. Στο κάτω μέρος του ψηφοδελτίου, ωστόσο, θα παρατίθενται οι υπόλοιποι συνδυασμοί κατά σειρά ανακήρυξης, έτσι ώστε ο εκλογέας, εφόσον το επιθυμεί, να δίνει εναλλακτική – συμπληρωματική ψήφο.
Μετά το κλείσιμο της κάλπης η καταμέτρηση θα διεξάγεται με τον τρόπο που έγινε και στις εκλογές του 2023. Αν ο πρώτος σε σταυρούς συνδυασμός ξεπεράσει το 42%, τότε εκλέγεται άμεσα δήμαρχος – περιφερειάρχης συγκεντρώνοντας τουλάχιστον τα 3/5 των εδρών. Σε αυτή την περίπτωση δεν λαμβάνεται υπόψη η εναλλακτική ψήφος. Σε αντίθετη περίπτωση, αν δηλαδή κανένας συνδυασμός δεν περάσει τον πήχη του 42%, τότε ενεργοποιείται άμεσα η β’ φάση της καταμέτρησης.
Στη δεύτερη φάση προκρίνονται οι δύο πρώτοι συνδυασμοί -αυτοί δηλαδή που με το παλιό σύστημα θα περνούσαν στη δεύτερη Κυριακή- και στους σταυρούς που ήδη έχουν συγκεντρώσει θα προστίθενται οι εναλλακτικές ψήφοι που πιθανόν έχουν πάρει από ψηφοφόρους που ως πρώτη επιλογή σταύρωσαν συνδυασμούς που δεν προκρίθηκαν στη β’ φάση. Νικητής θα είναι ο συνδυασμός που και στις δύο εκλογικές φάσεις πάρει τις περισσότερες ψήφους.
Το παράδειγμα
Για παράδειγμα έστω ότι Α συνδυασμός έλαβε 40%, ο Β 36%, ενώ οι υπόλοιποι συνδυασμοί συγκέντρωσαν αθροιστικά 24%.
Ας υποτεθεί ότι από το 24% των λοιπών, το 5% έδωσε εναλλακτική ψήφο στον Α συνδυασμό, το 10% στον Β, ενώ το υπόλοιπο 10% δεν επέλεξε κανέναν. Το τελικό άθροισμα δίνει στον Α ποσοστό 45% και ανακηρύσσει νικητή τον Β με 46%. Οπως αναφέρει ο υπουργός Εσωτερικών, το νέο σύστημα εκλογής υπηρετεί τις αρχές της αυξημένης δημοκρατικής νομιμοποίησης, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζει διοικητικά-δημοσιονομικά βάρη, αλλά και την αυξημένη αποχή που προκαλούσε η διπλή αναμέτρηση.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν συγκεντρώσει οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου, τη δεύτερη Κυριακή επιστρέφουν στην κάλπη σχεδόν οι μισοί από τους ψηφοφόρους που συμμετείχαν στον πρώτο γύρο. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον Δήμο Αθηναίων στον β’ γύρο των αναμετρήσεων του 2023 ψήφισε μόλις το 26,7%, στη Θεσσαλονίκη το 32,5% και στην Πάτρα το 44,5%.
Πέραν αυτών, η προσέλευση και συμμετοχή των ετεροδημοτών καθίσταται σχεδόν αδύνατη όταν έχουν να διανύσουν εκατοντάδες χιλιόμετρα μέσα σε μία εβδομάδα, ενώ έχει διαπιστωθεί ότι μεταφέρεται τεράστιο διοικητικό βάρος στις αυτοδιοικητικές υπηρεσίες και τους υπαλλήλους των δικαστηρίων.
Πέραν αυτών, η ηγεσία του υπουργείου σχεδιάζει την παροχή ενός ακόμα εργαλείου για τη διευκόλυνση των εκλογέων στην άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος. Μετά την επιτυχημένη εισαγωγή της επιστολικής ψήφου στις ευρωεκλογές του 2024, ο κ. Λιβάνιος επεξεργάζεται την εισαγωγή της δυνατότητας ηλεκτρονικής ψήφου για τις αυτοδιοικητικές εκλογές σε όποιον εκλογέα το επιθυμεί, διατηρώντας παράλληλα την κλασική ψηφοφορία με φυσική παρουσία.
Κανόνες διαφάνειας
Σύμφωνα πάντα με το περιεχόμενο του νέου Κώδικα, το υπουργείο στοχεύει στη μείωση της οικονομικής επιβάρυνσης συνδυασμών και υποψηφίων, εξαρτώντας το ύψος του σχετικού παραβόλου από τον πληθυσμό κάθε ΟΤΑ και όχι από τον αριθμό των υποψηφίων.
Παράλληλα, όμως, καθιερώνει αυστηρούς κανόνες διαφάνειας και μηχανισμούς παρακολούθησης των προεκλογικών δαπανών και των τηλεοπτικών εμφανίσεων των υποψηφίων. Επιπρόσθετα, παρέχεται η δυνατότητα ανάδειξης συγκεκριμένου αριθμού δημοτικών και περιφερειακών συμβούλων χωρίς σταυρό. Ο θεσμός προσομοιάζει με τους βουλευτές Επικρατείας και στοχεύει στην προσέλκυση ικανών επιστημόνων και υποψηφίων εγνωσμένου κύρους, οι οποίοι μπορούν να συνεισφέρουν στις τοπικές κοινωνίες.
Στις σκέψεις του υπουργείου είναι και η καθιέρωση ποσόστωσης για τη συμμετοχή περισσότερων υποψηφίων ηλικίας έως 30 ετών, αλλά και η κατάργηση της δυνατότητας απόσπασης αιρετών δημοσίων υπαλλήλων λόγω εκλογής. «Η εκλογή αποτελεί στάση προσφοράς στα κοινά και δεν πρέπει να εργαλειοποιείται ως όχημα αποσπάσεων, αποδυναμώνοντας υπέρμετρα τη στελέχωση δημόσιων υπηρεσιών», αναφέρουν χαρακτηριστικά πηγές του υπουργείου Εσωτερικών.
Αναφορικά με το σύστημα διακυβέρνησης, προβλέπονται μεταξύ άλλων:
■ Υποχρεωτική δημόσια διαβούλευση για όλες τις κανονιστικές πράξεις πριν εισαχθούν στο δημοτικό – περιφερειακό συμβούλιο.
■ Αποκλειστικά ηλεκτρονικά τοπικά δημοψηφίσματα για θέματα αρμοδιότητας των δήμων.
■ Σύσταση θέσης υπηρεσιακού γραμματέα σε δήμους άνω των 200.000 κατοίκων.
■ Επιτάχυνση της έκδοσης αποφάσεων για έλεγχο νομιμότητας εντός 10 ημερών.
■ Διατήρηση του δημοτικού τέλους για την κάλυψη ανταποδοτικών υπηρεσιών και καθιέρωση Τέλους Τοπικής Ανάπτυξης (ΤΤΑ), με την ενσωμάτωση σε αυτό του δημοτικού φόρου και του Τέλους Ακίνητης Περιουσίας (ΤΑΠ). Το ΤΤΑ θα καθορίζεται ελεύθερα από τους δήμους και θα αξιοποιείται για την κάλυψη πάσης φύσης δαπανών και επενδυτικών δραστηριοτήτων.
■ Επαναφορά του προληπτικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου για εντάλματα άνω των 15.000 ευρώ.