O ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΑΤΑΠΑΣ
Ο ανθυπολοχαγός πυροβολικού Μιχαήλ Αναγνωστάκος (Ματαπάς),
που καταγόταν από τη Χαριά Διρού Λακωνίας (αφού υπηρέτησε στη
λίμνη -στην καλύβα της Τριχοβίστας-), ανέλαβε από τον Ιούλιο του
1906 την αρχηγία του σώματος «Ολύμπου», που έλεγχε την περιοχή από
τις βόρειες υπώρειες του Ολύμπου και τα Πιέρια μέχρι τον Αλιάκμονα).
Ιδιαίτερη εντύπωση είχε προκαλέσει στο νεαρό Αλ. Ζάννα η
προσωπικότητα του καπετάν Ματαπά, για τον οποίο έγραψε στις
«Αναμνήσεις» του: «Ο Ματαπάς ήταν ιδεώδης αρχηγός Σώματος. […]
Ήταν σπάνιος άνθρωπος, κοντός, ζωηρός, ευκίνητος, άσχημος όσο
παίρνει, με τραχώματα στα μάτια. Παρ’ όλη την ασχήμια του όμως είχε
κάτι το ευγενικό και επιβλητικό. Ήταν μορφωμένος με γενικά
ενδιαφέροντα. Τίποτε δεν άφηνε ανεξέταστο. Ιδιαίτερα τον απασχολούσαν
τα αρχαιολογικά ευρήματα και η λαογραφία. / Το αίσθημα δικαίου ήταν
στον υπέρτατο βαθμό ριζωμένο μέσα του. Ήταν δίκαιος και συνάμα
σκληρός. Το Σώμα του απαρτίζονταν ως επί το πλείστον από Μακεδόνες
και η πειθαρχία τους ήταν πρωτοφανής. […] Είχε επιβληθεί σ’ ολόκληρη
την περιφέρεια, όπου είχε κυριολεκτικά καταργήσει τα τουρκικά
δικαστήρια, γιατί όλες οι διαφορές μεταξύ Ελλήνων λύνονταν από τον ίδιο.
Κατώρθωσε να εκγυμνάση στρατιωτικώς τους νέους της περιφερείας
μεταξύ 20-25 ετών, κατήρτισε στατιστικές των προϊόντων της περιφερείας,
κατέγραψε τους φούρνους και τους μύλους των χωριών, ώστε σε
περίπτωση πολέμου το Ελληνικό Επιτελείο να γνωρίζη που να βασισθή για
την τροφοδοσία του στρατού […]». Σημαντική συμπαράσταση στο έργο
του «Ματαπά» είχε προσφέρει ο κτηματίας Σωτήρης Παπαγεωργίου από
τα Παλατίτσια.
Ο Αλέξανδρος Ζάννας περιέγραψε και το περιστατικό μιας τουρκικής
επιχείρησης για τον εντοπισμό και σύλληψη του καπετάν Ματαπά
(«Ορμάν παπά» τον αποκαλούσαν οι Τούρκοι) ως εξής: «[…] Κατά τα
μέσα Ιουλίου, ενώ βρισκόμαστε οικογενειακώς στην Παλατίτσα, οι
Τούρκοι διέταξαν ένα ολόκληρο σύνταγμα από 2.000 άνδρες [με
επικεφαλής τον Γκανή μπέη] να ξεκαθαρίση την περιφέρεια […] από το
Σώμα του Ματαπά. Ειδοποιηθήκαμε από την Βέροια ότι το σύνταγμα
ξεκίνησε και ότι κατά πάσαν πιθανότητα θα έρχονταν κατ’ ευθείαν στην
2
Παλατίτσα. Κατά σύμπτωση εκείνες τις μέρες ήταν ο Ματαπάς πολύ
άρρωστος, είχε αρπάξει πνευμονία και τον νοσήλευε ο πατέρας μου [ο
γιατρός Δημήτριος Ζάννας, γαμπρός του Παπαγεωργίου], που ευτυχώς
έμενε μαζί μας. Δεν ταράχθηκε όμως ούτε έφυγε απο το κτήμα ο Ματαπάς.
Απλούστατα πήγε ντυμένος χωρικός και ξαπλώθηκε σ’ ένα χωριάτικο
σπίτι, που απείχε μέχρι 200 μέτρα από το κονάκι μας. / Το τουρκικό
σύνταγμα έφθασε στις 11 το μεσημέρι στην Παλατίτσα. Ο πατέρας και ο
θείος μου, που γνώριζαν τον συνταγματάρχη, τον εκάλεσαν, καθώς και
τους περισσοτέρους αξιωματικούς του επιτελείου στο πρόγευμα που ήταν
πλουσιώτατο. Ο συνταγματάρχης και οι αξιωματικοί, αφού έφαγαν και
ήπιαν αρκετά, πήραν τον πατέρα μου κατά μέρος και του ανεκοίνωσαν τον
σκοπό που επεδίωκαν. Την σύλληψιν δηλαδή του Ματαπά, που είχε
δημιουργήσει κράτος εν κράτει. Ζητούσαν επιμόνως οδηγούς και
συμβουλές από τον θείο Σωτήρη Παπαγεωργίου. Αυτός, αφού σκέφθηκε,
τους είπε πως καλά θα ήταν να συμβουλευθούν τους αγροφύλακες, που
ήξεραν καλά τα μέρη και θα μπορούσαν να τους οδηγήσουν. Πράγματι οι
Τούρκοι πήραν τους τρείς αγροφύλακες ως οδηγούς, ακολούθησαν την
συμβουλή τους και τράβηξαν προς το χωριό Ράντιανη, που απείχε περί τα
40 χλμ. Από την Παλατίτσα με έναν ανηφορικό απαίσιο δρόμο. Ένα σωρό
στρατιώτες έπαθαν από ηλίασι. Έφθασαν στην Ριάντιανη, έκαναν έρευνες
αλλά … Ματαπάς γιόκ! […]».
Σύμφωνα με τον Αλέξανδρο Ζάννα ο καπετάν Ματαπάς «[…]
ενδιαφερόταν και για ζητήματα της υγείας. Παρατήρησε ότι οι γυναίκες
στα χωριά του κάμπου, δηλαδή στο Ρουμλούκι ως τους πρόποδες των
Πιερίων, φορούσαν στο κεφάλι την λεγόμενη κατσούλα. Επειδή δεν
μπορούσαν εύκολα να την δένουν κι απαιτούσε ώρα πολλή το δέσιμο, δεν
την έβγαζαν την νύκτα, με αποτέλεσμα το κεφάλι τους να είναι βρώμικο
και γεμάτο ζωΰφια. Ο Ματαπάς στην αρχή συμβούλευσε τις γυναίκες να
προτιμήσουν το μαντήλι στο κεφάλι ή ένα φακιόλι, οι γυναίκες όμως,
επειδή ήταν πολύ όμορφες με την κατσούλα, δεν θέλησαν να
συμμορφωθούν. Ο Ματαπάς δεν αστειευόταν! Έβγαλε μια μέρα διαταγή
όλες οι γυναίκες της περιφερίας να πετάξουν την κατσούλα και αντ’ αυτής
να μεταχειρισθούν το μαντήλι ως κάλυμμα. Η διαταγή έπρεπε να εκτελεσθή
μέχρι της 1 ης Ιουλίου και εδήλωνε ότι δεν θα έδινε νέα προθεσμία. Όσες
δεν συμμορφώνουνταν με τη διαταγή, θα τους έκοβαν τα μαλλιά και σε
περίπτωσι νέας αρνήσεως καθιστούσε υπεύθυνους τους άνδρες. Η διαταγή
του εκτελέστηκε σ’ όλη την περιφέρεια την ίδια μέρα.
3.
Οι τουρκικές αρχές έμειναν κατάπληκτες! Ποιος ήταν αυτός που έδωσε τέτοια διαταγή και πώς
εκτελέστηκε απ’ όλες τις γυναίκες ανεξαιρέτως; […]».-
Αλεξάνδρεια, 29.7.2023 ΓΙΑΝΝΗΣ Δ. ΜΟΣΧΟΠΟΥΛΟΣ mosio@otenet.gr