Σημαντικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο γίνονται πλέον οι προσφορές και γενικότερα οι προωθητικές ενέργειες στα ράφια των σούπερ μάρκετ, φέρνει ο νέος κώδικας Δεοντολογίας που τέθηκε σε ισχύ στις 6 Μαρτίου.
Στην ελληνική αγορά, η πρακτική των προσφορών είναι, «παραδοσιακά», έντονα συνδεδεμένη με την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών στα σούπερ μάρκετ, πολύ περισσότερο σε περιόδους όπου δέχεται πίεση το διαθέσιμο εισόδημά τους, όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια. Αυτό αποτυπώνεται και στα στοιχεία της εταιρείας μετρήσεων Circana, καθώς το 25,8% των πωλήσεων σε αξία των επιχειρήσεων του οργανωμένου λιανεμπορίου το 2024, προερχόταν από προϊόντα σε προσφορά ή υπό κάποιας μορφής προωθητική ενέργεια.
Ο στόχος του υπουργείου Ανάπτυξης με το νέο Κώδικα Δεοντολογίας είναι, όπως επισήμανε και ο ίδιος ο κ. Τάκης Θεοδωρικάκος, είναι να μπει ένα «τέλος στο φαινόμενο των παραπλανητικών και ψεύτικων εκπτώσεων που δυστυχώς χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο αθέμιτων εμπορικών πρακτικών στην αγορά».
Πώς καθορίζεται η αρχική τιμή
Κεντρική ιδέα του νέου πλαισίου που εφαρμόζεται πλέον και στα σούπερ μάρκετ όπως και γενικότερα στο λιανεμπόριο είναι πως για να είναι μία προσφορά ή έκπτωση αληθινή και αξιόπιστη, θα πρέπει η τιμή πώλησης του προϊόντος να είναι χαμηλότερη από τη φθηνότερη πραγματική τιμή των τελευταίων 30 ημερών.
Έτσι, ως «αρχική τιμή» από την οποία γίνεται έκπτωση σε ένα προϊόν, δεν μπορεί πλέον να θεωρείται μία πολύ παλιά «φουσκωμένη τιμή», μία «τιμή τιμοκαταλόγου» ή μία «προτεινόμενη λιανική τιμή». Η «αρχική τιμή» στην οποία αναφέρονται οι επιχειρήσεις θα πρέπει να είναι πρόσφατη, η συνήθης τιμή στην οποία πωλείται το προϊόν και σε κάθε περίπτωση, η χαμηλότερη στην οποία προσφερόταν, τις τελευταίες 30 ημέρες.
Από τον κανόνα των «30 ημέρων» στα σούπερ μάρκετ εξαιρούνται τα ευαλλοίωτα προϊόντα, όπως πχ. τρόφιμα, ιδίως όσα έχουν διάρκεια ζωής λιγότερο από 30 ημέρες. Ωστόσο, παραβιάσεις που αφορούν τις εκπτώσεις και τις προσφορές στα προϊόντα αυτά τιμωρούνται με τις γενικές διατάξεις περί αθέμιτων εμπορικών πρακτικών.
Τι ισχύει για τα «1+1», «2+1 δώρο»
Σε ό,τι αφορά τις προσφορές που συχνά βλέπουν οι καταναλωτές στο ράφι ως «1+1» ή «2+1 δώρο», εκείνο που επιχειρεί να διασφαλίσει το αρμόδιο υπουργείο μέσω του νέου Κώδικα Δεοντολογίας είναι πως θα υπάρχει πραγματικό όφελος για τον καταναλωτή. Κάτι που δεν ισχύει σε περιπτώσεις στις οποίες, για παράδειγμα το 1+1 δώρο προσφέρεται όλο τον χρόνο αλλά στην πράξη δεν υπάρχει δώρο, αφού πάντοτε πωλείται με αυτό τον τρόπο. Ή σε άλλες περιπτώσεις όπου υπάρχει η δυνατότητα του «1+1 δώρο» ή «2+1 δώρο» αλλά αν ο καταναλωτής πάρει τη συσκευασία μόνη της, μπορεί να είναι τελικά φθηνότερη.
Με τους νέους κανόνες η συσκευασία του προϊόντος θα πρέπει να υπάρχει και μεμονωμένη στο ράφι του σούπερ μάρκετ, εφόσον η προσφορά 1+1 ή 2+1 παραμένει για περισσότερες από 30 μέρες. Κι αυτό γίνεται προκειμένου να υπάρχει μέτρο σύγκρισης και να μπορεί ο καταναλωτής να καταλάβει ότι πρόκειται για πραγματική προσφορά.
Τα παραδείγματα πλασματικών εκπτώσεων
Στα ενδεικτικά παραδείγματα που ακολουθούν βλέπουμε πρακτικές τις οποίες ο νέος Κώδικας Δεοντολογίας επιχειρεί να καταργήσει.
Στο ράφι του σούπερ μάρκετ πωλείται σαμπουάν 1+1 «δώρο», σε «δεμένη» συσκευασία, σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς. Σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει πραγματική έκπτωση αφού ο έμπορος δεν πωλεί ποτέ μία μονάδα σαμπουάν μόνη της. Όπότε η λέξη «δώρο» δεν έχει κάποιο νόημα. Αυτό που, στην πράξη κάνει ο έμπορος είναι να υποχρεώνει τον καταναλωτή να αγοράζει τουλάχιστον δύο μονάδες του προϊόντος κάθε φορά που ψωνίζει, σε μια συνηθισμένη τιμή διαφημίζοντας τη δεύτερη μονάδα ως «δήθεν» δώρο. Έτσι η λέξη «δώρο» είναι πλασματική αφού ο καταναλωτής ποτέ δεν μπορούσε να αγοράσει μία μονάδα σαμπουάν μόνη της έτσι ώστε να προκύπτει και η έννοια του «δώρου».
Αλεύρι πωλείται σε συσκευασία 2+1 «δώρο». Θεωρώντας ότι η «αρχική τιμή» ή «τιμή τιμοκαταλόγου» ενός κιλού αλεύρι είναι 2 ευρώ, πωλεί τη συσκευασία 2+1 «δώρο» 4 ευρώ. Παράλληλα, πωλεί μία απλή συσκευασία 1 κιλού, της ίδιας μάρκας αλεύρι, με έκπτωση 50% από 2 ευρώ σε 1 ευρώ. Ο καταναλωτής αντιλαμβάνεται ότι αν αγοράσει 3 κιλά αλεύρι με τη μορφή της συσκευασίας 2+1 «δώρο» θα πληρώσει 4 ευρώ, ενώ αν αγοράσει τρεις ξεχωριστές συσκευασίες του 1 κιλού αλεύρι θα πληρώσει 3 ευρώ. Και σε αυτήν την περίπτωση, η λέξη «δώρο» είναι πλασματική, αφού αν ο καταναλωτής επιλέξει το «δώρο» θα πληρώσει περισσότερα χρήματα για την ίδια ποσότητα αλεύρι.
Αφρόλουτρα πωλούνται με έκπτωση, από 8 ευρώ αρχική τιμή, σε 4 ευρώ τελική τιμή. Στο καρτελάκι αναφέρεται ότι «κερδίζετε 4 ευρώ». Στη συνέχεια ο έμπορος αποφασίζει να ανατιμήσει το προϊόν από 4 ευρώ τελική τιμή, σε 5 ευρώ τελική τιμή. Προκειμένου να κάνει την ανατίμηση λιγότερο αντιληπτή από τον καταναλωτή, αποφασίζει να «φουσκώσει» την αρχική τιμή από 8 ευρώ σε 10 ευρώ. Το νέο καρτελάκι αναφέρει «από 10 ευρώ τώρα 5 ευρώ» ενώ επίσης σημειώνεται ότι «κερδίζετε 5 ευρώ». Η «έκπτωση» και εδώ είναι πλασματική αφού, μεταξύ άλλων, ο έμπορος ανατίμησε το προϊόν κατά 1 ευρώ αλλά ενημερώνει τον καταναλωτή ότι, μετά την ανατίμηση, ο καταναλωτής κερδίζει 1 ευρώ περισσότερο.